In Rheden monitoren corporatie Vivare, conceptbouwer IQwoning en Itho Daalderop acht energieneutrale woningen (EPC = 0) met de nieuwe klimaatthermostaat Spider. Hamvragen: presteert de woning wat deze belooft, en welke invloed hebben gezinssamenstelling en bewonersgedrag?
De EPC 0- en Nul-op-de-Meterwoningen zijn anno 2015 geen groot technisch probleem meer. De concepten vliegen de markt om de oren. Maar hoe functioneert zo’n woning in de praktijk? En wat betekent het voor de bewoners op financieel en op comfortgebied? Met het project willen de partijen (gebruikers)ervaring opdoen met energieneutraal en betaalbaar bouwen, verhuren en wonen. Belangrijk aspect hierin is dat Vivare zijn woningen wil gaan bouwen, renoveren en beheren volgens een ‘total costs of ownership’, vertelt projectleider Wietse Boonacker van de Arnhemse corporatie.
Vanaf drie woningen
Aan de Scherpenhofseweg in Rheden staan acht energieneutrale sociale huurwoningen. Deze ‘IQwoningen’ hebben de eigenschappen en het uiterlijk van een traditioneel gebouwde woning. Het belangrijkste verschil: de woningen worden voor 85% in de fabriek vervaardigd, waardoor bouwers een constante, hoge kwaliteit verzekeren. De modules voor de woningen worden door de Ballast Nedam-dochter in Weert onder geconditioneerde omstandigheden geprefabriceerd, inclusief installaties, en in zes weken na storten fundering op de bouwplaats opgeleverd, vertelt Johan Postma van IQwoning. Daar worden deze voorzien van een energieneutrale schil. Voor de kanalen en installaties geldt: plug and play. “We hebben nu tientallen woningen geproduceerd. Het concept leent zich voor series vanaf drie woningen.”
Vraaggestuurd
Vanuit financieel oogpunt is bij dit project gekozen voor een traditionele HR-ketel. “Bij WKO en warmtepompen is het voor een corporatie lastig inzichtelijk te maken wélke nazorg (en kosten) de installatie heeft”, zegt Postma. De woningen hebben een HR-ketel (een Intergas CW4), een vraaggestuurd ventilatiesysteem met warmteterugwinning (QualityFlow van Itho Daalderop) en zonnepanelen. Hierdoor worden de woningen energieneutraal volgens het EPC 0,0-principe: de klimaateis waaraan nieuwbouwwoningen vanaf 2020 moeten voldoen. Het ventilatiesysteem kent een centrale luchttoevoer, en wordt per ruimte op CO2 en vocht decentraal aangestuurd.
Gedrag
Om echter energieneutraal te kunnen wonen, is het bewustzijn en ook het gedrag en de comfortbeleving van bewoners heel belangrijk. Een voorbeeld: geeft een ventilatiesysteem onvoldoende comfort, dan zijn bewoners geneigd deze uit te zetten, met energetische disbalans tot gevolg. In de pilot wordt gebruikgemaakt van de Spider-klimaatthermostaat, een nieuw communicatiesysteem waarmee de bewoner altijd en overal het comfort op afstand kan regelen. Bovenal kan de Spider concreet meten hoe de afzonderlijke installatiecomponenten ten opzichte van elkaar renderen. De klimaatthermostaat geeft inzicht en controle over gasverbruik, elektraverbruik, de opbrengst van de PV-panelen, terugteruggeleverde elektrische energie, en kan per aangesloten apparaat een energiemeting uitvoeren. Via monitoring worden de systemen op afstand beheerd. “Uiteraard is in de pilot de privacy van de bewoner gegarandeerd”, benadrukt Boonacker.
Eerste resultaten
De informatie uit de eerste maanden van de in totaal twee jaar durende pilot geeft al veel inzichten. Zoals de invloed van de verschillende gezinssamenstellingen, individueel gebruikersgedrag, de oriëntatie van zonnepanelen (de woningen staan haaks op elkaar) en het snel opwarmen van de woningen op zonnige winterdagen (kans op oververhitting). Ook kan inzichtelijk worden gemaakt hoe een woning presteert met bijvoorbeeld zes zonnepanelen minder. Hoe verhoudt zich CO2 ten opzichte van warmte en de comfortbeleving, en hoe gedraagt de bewoner zich. Ter illustratie: veel bewoners associëren kou met frisse lucht, terwijl luchtkwaliteit anders gemeten wordt dan temperatuur. De praktijk leert bijvoorbeeld dat het CO2-niveau van een slaapkamer grof onderschat wordt. Een kierdichte woning zonder energieverlies is mooi, maar hoe ervaart de bewoner dit? Hiervoor worden kwalitatieve enquêtes uitgevoerd onder de bewoners. Als nulmeting is een blowerdoortest uitgevoerd.
Groen voorbeeld
Voor Vivare is de pilot aan de Scherpenhofseweg een lerend voorbeeld van hoe de woningcorporatie goed en betaalbaar wonen mogelijk kan maken voor mensen met een kleine portemonnee: energieneutraal betekent immers lagere energiekosten en dus minder woonlasten. De bouwkosten van de woningen bedroegen 110.000 euro per stuk. “In de aanbesteding hebben we niet voor de laagste prijs gekozen, maar voor het beste concept in onze ogen. Deze pilot moet ons veel inzichten verschaffen. Zo willen we als corporatie graag weten en meten wat de meerwaarde van de extra investering zou zijn om van EPC = 0,4 naar EPC = 0 te gaan, en welke praktische consequenties we mogen verwachten.”
Tekst en foto’s: Eddy Buiting
Het volledige artikel is verschenen in Installatie 03-2015. Klik hier voor een voordelig (proef)abonnement.
