Ziekenhuis bespaart kwart waterverbruik

Een integrale aanpak van inventarisatie, ontwerp en uitvoering bij de renovatie van de oudbouw van het Martini Ziekenhuis in Groningen bespaart niet alleen water en energie. Het heeft ook voorwaarden geschapen voor veilig en effectief beheer via een digitale dienst met beheertaken.

Na de nieuwbouw van het Groningse hospitaal − 2008 opgeleverd − is nu de renovatie van de oudbouw (bouwjaar 1978) grotendeels afgerond. Door de interne verhuizingen heeft het oude ziekenhuisdeel − vier zorgtorens en verbindende gebouwen van in totaal 40 000 m2 − nieuwe functies gekregen. Zo zijn de ‘bedden’ en operatiekamers naar de nieuwbouw verhuisd, en is de oudbouw ingericht om nog zeker 15 jaar te fungeren als huisvesting van vooral ondersteunende diensten en poliklinische functies.

Noodzaak controle

Door de ziekenhuisfunctie was het ‘oude’ gebouw doorspekt met kilometers drinkwaterleiding, die anders en minder werden gebruikt. Immers: dagelijkse zorg behoeft veel water, dus een groter systeem. Het gebouw had nog een warmwater- en drinkwaterleiding met tappunten in nagenoeg elke kamer. Omdat ziekenhuizen prioritaire instellingen zijn, betekent dit een aanzienlijke last op naleving van technische en administratieve eisen op het gebied van drinkwaterkwaliteit. “Nadat de Inspectie Leefomgeving en Transport haar zorgen uitte over deze situatie, werd de noodzaak voor renovatie extra duidelijk”, vertelt Ingo Vos, als manager techniek verantwoordelijk voor het ziekenhuisgebouw en de installaties. “Het is goed dat ziekenhuizen kritisch worden gecontroleerd. Een duurzaam gebouw met oog voor veiligheid en comfort voor mens en milieu is onze grootste zorg.”

Te veel, te groot

Toen het ziekenhuis samen met adviseur Mul de situatie in kaart bracht, bleek dat het leidingnetwerk zwaar overgedimensioneerd was. Door de grote leidingdiameters en het geringere gebruik ervan, waren de stroomsnelheden te laag, wat een mogelijke grotere voedingsbodem zou kunnen vormen voor biofilm en mogelijke legionellabesmetting. Daarnaast was het circulatienet voor warm water overbodig geworden. Het permanent verwarmen en rondpompen van water van 68 °C was achterhaald; het bleek veel verstandiger om voortaan warm water decentraal op te wekken door middel van boilers, van 5 tot 40 liter. Bijkomend voordeel was dat de installatieschachten ‘koud’ werden, een belangrijke voorwaarde om ongewenste opwarming van drinkwater tegen te gaan, de zogeheten ‘hotspots’.

Bescheiden installatie

De inventarisatie leidde tot een volledig nieuw ontwerp voor een bescheidenere effectieve drinkwaterinstallatie, inclusief een nieuwe in roestvast staal uitgevoerde meetstraat. Er konden 250 tappunten worden geschrapt. De bestaande drinkwaterinstallatie is voor het overgrote deel hergebruikt als brandblusinstallatie. Hierdoor is proceswater van drinkwater afgescheiden, waardoor zeker 60 keerkleppen konden verdwijnen, inclusief de jaarlijkse keuringen ervan.

Uitvoering in bouwteam

Uiteindelijk ging BAM Techniek met de vernieuwing in de oudbouw aan de slag. Gefaseerd, terwijl het gebouw ‘gewoon’ functioneerde, werden schachten geopend, doorvoeren gerealiseerd en het nieuwe netwerk aangelegd. Tijdens de aanbesteding is niet alleen op prijs beoordeeld maar ook op het gevraagde plan van aanpak, want zowel Mul als de opdrachtgever hadden door dat dergelijke bewerkelijke klussen alleen middels goede samenwerking tot een goed einde zouden komen. “Snelheid van uitvoering in dagbedrijf, het halen van planningen, en verbeteringen in de uitvoeringsfase stonden hierin voorop”, zegt Dick Feenstra, projectengineer bij het ziekenhuis. Dat bleek gaandeweg: in de uitvoering werd duidelijk dat de wijze van leidingen doorvoeren in de praktijk soms beter uitgevoerd kon worden dan ontworpen. “Dan is het prettig dat je gekozen samenwerkingsvorm tot verbeteringen leidt, in plaats van dat ‘kil’ een bestek wordt uitgevoerd”, zegt Ingo Vos.

Koper

Gekozen werd voor een leidingsysteem van koper, zodat in geval van nood altijd op hoge temperatuur gespoeld kan worden. “Bij kunststof heeft dit altijd invloed op het verouderingsproces van het leidingwerk”, meent Dick Feenstra. In tegenstelling tot ontwikkelingen in de markt heeft het Martini Ziekenhuis niet gekozen voor automatisch beheer of noviteiten als elektronische kranen die bij gering gebruik spoelen. “In onze optiek is ‘techniek’ ondersteuning voor de organisatie. Techniek moet informatie geven die beter doet beheren.” Het ziekenhuis heeft bijvoorbeeld wel gekozen voor digitaal vastgoedbeheer, een applicatie van adviseur Mul (zie onder dit artikel). “De inspectie is erg enthousiast over deze aanpak”, zegt Vos. “Ziekenhuizen zijn permanent aan het vernieuwen en verbouwen. Onze aanpak is om de techniek zo ‘overzichtelijk en eenduidig’ mogelijk te houden, en vooral te investeren in het proces.” De renovatie heeft een jaar geduurd. Gebleken is dat het ziekenhuis door de ingreep 25 miljoen liter water per jaar bespaart, wat neerkomt op een kwart van het totale verbruik. Daarnaast is door het schrappen van de warme ringleiding ook een energiebesparing gerealiseerd.

Legionellabeheer online met digitaal vastgoedbeheer

In het Martini Ziekenhuis is het Digitaal Vastgoedbeheer van Mul toegepast. Deze online dienst kan worden gebruikt bij opname en beheer voor legionellapreventie en andere veiligheidsinspecties “Veel adviseurs adviseren spoelmaatregelen of complexe techniek, zonder goed naar het proces in praktijk te kijken”, zegt directeur Martijn Ruyg van het adviesbureau. De applicatie (voor desktop en tablet) geeft vastgoedbeheerders een handige tool van de realtime situatie, vooral handig bij zorginstellingen, waar door verandering van functies aan de lopende band verbouwd wordt.

“De praktijk is dat systemen en gebruik permanent veranderen, waardoor het benodigde beheer van de installatie moet mee veranderen. Door het opzetten van papieren plannen of alleen digitale lijsten, is gebleken dat beheer niet altijd up to date is en dat veel tijd verkeerd wordt geïnvesteerd in beheer. De praktijk is nu dat iedere medewerker door digitaal vastgoedbeheer in Groningen online de juiste versie heeft, en met de iPad/iPhone tappunten langs kan lopen voor inspectie of voor legionella-inspectie. Alle informatie per tappunt is vastgelegd op een digitale plattegrond met verschillende lagen. Elk tappunt heeft een eigen QR-code. Vanuit het systeem zijn alle te spoelen punten met icoontjes en foto’s aangegeven in de plattegrond. De gebruiker krijgt een − afhankelijk van de doelstelling − gericht takenpakket toegewezen. Een temperatuurmeting kan gemaakt worden met een meter die verbonden is aan de iPad, die de gegevens opslaat. Wijzigingen in het ontwerp kunnen direct worden doorgevoerd in de app. “Hierdoor is iedere professional die zich met de installatie bemoeit altijd volledig en up-todate”, zegt Ruyg. Zo wordt vooral een besparing in het verzorgen van administratief belastende beheerplannen gerealiseerd, en worden problemen in de uitvoering van verbouwingen voorkomen.

Door het inzetten van deze digitale dienst kunnen de medewerkers van het Martini Ziekenhuis de beschikbare tijd direct inzetten op maatregelen die bijdragen tot schoon en veilig drinkwater. En daarmee onnodige beheertaken die soms uitgevoerd worden doordat wijzigingen niet verwerkt zijn, in het beheer voorkomen. De medewerkers hebben alle benodigde informatie direct beschikbaar en kunnen eenvoudig de installaties beheren zonder het invullen van allerlei lijsten en boeken.

Tekst Eddy Buiting, foto’s Martini Ziekenhuis, Aerophoto Eelde

Dit artikel is verschenen in Installatie en Sanitair 9-2015. Klik hier voor een voordelig (proef)abonnement.