Daar was-ie weer, onze Frans Timmermans. Op 14 oktober presenteerde hij de ‘Renovation Wave’. Een ambitieus plan waarmee het doel is miljarden euro’s vrij te maken om de slecht geïsoleerde woningen in Europa aan te pakken. Om precies te zijn kosten de plannen 300 miljard per jaar. Een deel daarvan wordt door Brussel gefinancierd. Verschillende banken en investeerders hebben ook aangegeven interesse te hebben. Verwachting is dat het plan zomer 2021 in het Europees Parlement wordt besproken.
Wat is de aanleiding?
Een van de grote pijlers onder het Klimaatbeleid van Nederland en Europa is energiebesparing. Deze energiebesparing moet voor een deel plaatsvinden in al die miljoenen Europese woningen. Gebouwen zijn op dit moment verantwoordelijk voor 40 procent van het energieverbruik binnen de EU en 36 procent van de CO2-uitstoot. In totaal komen 220 miljoen woningen in aanmerking voor deze renovatiegolf. Het begint met een golf van 35 miljoen woningen tot aan 2030. Hierna moeten tot 2050 nog meer dan 180 miljoen woningen aangepakt worden.
Op dit moment gaat de woningverbetering met een tempo van 1 procent renovaties per jaar. Dit gaat Europa niet snel genoeg en met het oog op de te winnen werkgelegenheid wil Europa dit renovatietempo verdubbelen de komende tien jaar. Deze inspanningen moeten 160.000 groene banen gaan opleveren. Maar Renovation Wave gaat verder dan energie- en CO2-besparing. Het focust zich ook op hernieuwbare warmte- en koeling, verbetering van publieke gebouwen en aandacht voor energiearmoede. Vooral dit laatste punt heeft op extra aandacht kunnen rekenen. Uit rapporten vanuit de EU blijkt dat vijftig miljoen Europeanen te maken heeft met energiearmoede. Deze focus op zowel de gezondheid, kwaliteit en betaalbaarheid van wonen valt goed samen met de roep van veel economen vooral in te zetten op groen herstel met meerwaarde voor burgers.
Wat kunnen we verwachten?
De renovatieaanpak is zowel gefocust op het harde fysieke (de miljoenen woningen) als sociale doelstellingen. De bedoeling is te komen met standaarden, noem het minimale isolatie-eisen, om zo de bestaande woningen op een bepaald niveau te krijgen. In Nederland zijn we daar al mee begonnen. Op dit moment wordt gewerkt aan standaard- en streefwaarden voor de (bestaande) woningvoorraad. De vraag die hier centraal staat: welke isolatiekwaliteit is zowel financieel als voor het klimaat optimaal?
Circa 18 procent van de Nederlandse woningen beschikt nu over energielabel B of beter. De rest van alle woningen op energielabel B renoveren zou een geschatte besparing van 23 procent op het aardgasverbruik realiseren. Maar ook het PBL, wat dit snel doorrekende voor de NOS, gaf al een winstwaarschuwing: “Het is nog maar de vraag of het verstandig is om alle woningen naar label B te brengen, omdat dit relatief duur is.” Hier lopen we direct tegen dé discussie aan. Wat is nou een slimme kwaliteit van isolatie die passend is bij die toekomstige warmtebron? Gelukkig heeft BZK hier dus al een hoop extra onderzoek naar gedaan, want de slimme kwaliteit voor de ene woning past minder bij de ander.
Een hoop partijen zijn al bezig geweest met standaardisatie en opschalen van de vraag naar woningverbetering. Dit creëren van mandjes vol vraag naar isolatie en duurzame installaties moet zorgen voor een daling van de kosten. Een aantal jaar geleden was het de Stroomversnelling die met Nul-op-de-meterprojecten hier op pionierde. Nu is het de Renovatieversneller waarin partijen van woningcorporaties, ministeries tot marktpartijen samenwerken om tot opschaling te komen. Innovatie moet volgens de Renovation Wave centraal komen te staan bij dit soort samenwerkingen. Denk hierbij aan slimmere isolatietechnieken, lokale opwek en netflexibiliteit en prefabricage.
Wat is de Nederlandse surfplank?
Het plan van Europa is ambitieus, met aandacht voor zowel de fysieke als sociale aspecten. Een onderdeel dat nog niet expliciet benoemd is in alle nieuwsberichten en rapporten is de toekomstbestendigheid van die 220 miljoen woningen met matige isolatiekwaliteit. Vaak gaat deze matige energetische kwaliteit gepaard met andere uitdagingen. We zien het in Amsterdam terug met het beheer van de buitenruimte, wat op zijn einde loopt, maar in Nederland breed met de verzakking van steden. Eerlijk is eerlijk, de bouwers van veel woningen die zijn neergezet voor en na de Tweede Wereldoorlog zouden verbaasd opkijken dat nog zoveel overeind staat.
Met deze toenemende druk miljoenen woningen ingrijpend te verduurzamen wordt het tijd die bredere kwaliteit en de sociale gevolgen serieus te nemen. Voor vertalingen van de Europese doelstellingen in de Nederlandse realiteit is het noodzakelijk onze woningkwaliteit en geschiedenis mee te nemen. Indirect roept de Renovation Wave hier ook toe op met haar focus op betaalbaarheid. Uiteindelijk krijgen we pas miljoenen huishoudens in beweging wanneer deze golf aansluit op de Nederlandse surfplank.
