Op steenworp afstand van de start- en landingsbaan van vliegveld
Teuge is een primeur in de maak: de
eerste commerciële opdracht voor
een 3D-geprint gebouw van Europa.
Installatie en Sanitair ging er op bezoek.
Toen moest het zinken dak nog geplaatst
worden door Elshof Metaaldak, maar het
vergadergebouw was al wel waterdicht
en volop in gebruik. Eigenaar en initi-
atiefnemer is Arvid Prigge, die samen
met zijn vrouw Marjo woont en werkt
in het naastgelegen ontbijthotel De
Slaapfabriek. “Het was onwerkelijk toen
begin dit jaar, na drie jaar voorbereiden,
eindelijk dan echt de betonprinter arri-
veerde”, zegt Prigge.
Anders dan anders
Het idee was om eens iets heel
anders te bouwen dan normaal. En zo
geschiedde. In tien dagen tijd spoot de
oranje ABB-robotarm van bouwbedrijf
Cybe uit Oss laag voor laag alle con-
structieve elementen vanaf de betonnen
fundering op. Prigge: “De bouwsnelheid
en het te printen oppervlak werden
heel secuur uitgerekend. Het speci-
aal ontwikkelde beton droogde snel
en de volgende laag moest altijd op
een nog niet uitgeharde ondergrond
gespoten worden. Bij ons project bete-
kende dit dat bouwdelen van drie bij
drie meter in iets meer dan twee uur
uitgeprint werden. De holle gevelele-
menten zijn gevuld met isolerende
HR++BiofoamPearls, die gemaakt zijn
op basis van melkzuur.”
De muren stonden in een paar weken.
Dat had met een conventionele bouw-
methode nooit gekund. In elke muur
zit namelijk een kromming, in het hori-
zontale vlak en naar boven. Architect
Pim van Wylick liet zich bij zijn ontwerp
inspireren door de turbinebladen van
een vliegtuigmotor – een leuke verwij-
zing naar het naastgelegen vliegveld.
De vraag is natuurlijk: hoe ga je als
installateur om met zulke gebouwen?
“We moeten eerlijk zijn: de installatie
is redelijk traditioneel is uitgevoerd”,
zegt projectleider Eduard Huisman
Het 3D-geprinte gebouw in Teuge.
16 installatie en sanitair | nummer 9 november 2019
installatie | PROJECT | TEKST: TIJDO VAN DER ZEE | FOTO’S: MEDIAVISIE EN TIJDO VAN DER ZEE
Installeren in geprint gebouw
Een gebouw op nog geen honderd vierkante
meter, waarbij alle muren krom lopen in
het horizontale vlak en ook nog eens taps
toelopen naar boven. En dan zijn die muren
ook nog eens uit de 3D-printer gerold. Ga
daar maar eens de installaties verzorgen.
Van Dalen Installatietechniek deed het bij De
Vergaderfabriek in Teuge.
De 3D-geprinte muren moesten in originele staat blijven.
16-17-18-19_projectvergaderfabriek.indd 16 04-11-19 16:45
