Pagina 10 van: Installatie – nummer 01 – 2021

woningen kon de corporatie niet het onderste uit de kan
halen met extreme bouwkundige en installatietechnische
maatregelen. Bovendien is vanuit circulair oogpunt gekozen
voor behoud van voorzieningen en materialen die nog goed
functioneren. Installatietechnisch betekent dit bijvoorbeeld
dat het afgiftesysteem in de woningen (stralingsradiatoren)
gehandhaafd is. Dat houdt wel in dat een lage temperatuur
aanvoervoorziening onder de 30 graden niet haalbaar is. Via
de bovengrondse warmtepomp van Itho Daalderop wordt
het water tussen de 40 à 45 graden aangevoerd.
Overigens mocht de woningcorporatie bij volgend grooton-
derhoud besluiten om de radiatoren te vervangen door bij-
voorbeeld een vloer-of wandklimaatsysteem, dan is pas-
sieve koeling met het bodemenergiesysteem mogelijk.

Stabieler rendement
Voor dit project heeft opdrachtgever Wonion in overleg met
de partners Wassink Installatie, Lenferink Vastgoedonder-
houd en vastgoedservicebureau de Variabele gekozen voor
Het Warmtepompnet, een concept van Itho Daalderop. Dit
concept gaat uit van een collectief bodemenergiesysteem
op een diepte tussen 225 en 300 meter in combinatie met
een relatief kleine water/water warmtepomp in de woning.
En dus niet de bij renovaties populaire lucht/water warmte-
pomp onder aannemers en installateurs. “Een water/water
warmtepomp levert een stabieler rendement op, omdat je
met lucht/water warmtepompen vaker te maken hebt met
een koude bron en temperatuurwisselingen. Bovendien
blijft de geluidsproductie van buitenunits altijd een uitda-
ging in bestaande woonomgevingen”, zegt ontwikkelaar
Frank Doff van Itho Daalderop.

Hoog rendement warmtepomp
Voor dit project is gekozen voor een WPU vijfde generatie
warmtepomp van Itho Daalderop die gebruik maakt van
bodemenergie. Volgens de leverancier is circa 80 procent
van de energie afkomstig uit de bodem en 20 procent elek-

triciteitsverbruik van de warmtepomp. Dit model heeft een
verbruik van circa 4,5 kW en de COP is berekend op 5,3, vol-
gens Doff een hoog rendement. De warmtepomp op de zol-
der is uitgerust met een IoT-chip, zodat de installateur op
afstand het verbruik en de opbrengst kan monitoren en
eventueel bijsturen. “Aan het eind van de zomer is de bron-
temperatuur 12 graden en in het winterseizoen ongeveer 7
graden. In die range willen we het temperatuurverschil hou-
den”, aldus Doff.

Koeling
Uiteraard is de lagere energiebehoefte niet alleen haalbaar
met bodemenergie. De schil van de twaalf woningen in
Terborg wordt nageïsoleerd en voorzien van lucht- en kier-
dichting. Die maatregelen maken het volgens Doff mogelijk
dat in elk geval twee woningen op één bodembron konden
worden aangesloten.

Ventileren gebeurt via QualityFlow, een vraaggestuurd sys-
teem met warmteterugwinning van dezelfde leverancier die
eveneens op zolder is geplaatst. Hierbij wordt 95 procent
van de energie teruggewonnen. Verder worden de daken
van de woningen voorzien van 24 pv-panelen die 300 Wp
leveren en daarmee een grote bijdrage leveren aan Nul op
de Meter.
Voorlopig heeft Wassink Installatie de installatietechniek in
de eerste twee woningen toegepast. Voor de betrokken uit-
voerende partijen was het een uitdaging om deze woningen
tot NOM te krijgen, gezien het doel om materialen en instal-
laties te behouden die nog goed zijn, zoals het afgiftesys-
teem en een groot deel van de ventilatiekanalen. “Maar wat
ik vooral bijzonder vind aan dit project is de synergie tussen
de bouwkundige en installatietechnische maatregelen. Er is
gezocht naar een optimale balans om de NOM-doelstelling
te bereiken.”

Wassink Installatie bezig met de installatie van de warmtepomp.

Goedkopere NOM-renovatie
Met het bouwkundige Transformatie Light concept en
installatietechnische concept Warmtepompnet van Itho
Daalderop wil men NOM-renovaties van bestaande wonin-
gen 40 procent goedkoper uitvoeren dan de kostbare
Stroomversnellingsprojecten. Beide partijen streven naar
een gemiddelde investering van circa 60.000 euro per
woning. Men wil die besparing vooral bereiken door materi-
alen en installaties te behouden die nog in goede staat zijn
en de energiebehoefte niet extreem omlaag te schroeven
naar onder de 25 kWh/m2.

Jaren 60-woningen halen
warmte uit de grond

14 nr. 1 | februari 2021

project

12-13-14_projectnomterborg.indd 14 22-01-21 10:52