Pagina 25 van: Installatie – nummer 05 – 2020

Stil bestaat niet
Of je het nu hebt over een standleiding, een werkende
radiator of de buitenunit van een warmtepomp:
installatietechniek produceert geluid. Maar wat is nou
precies geluid? Hoe meet je het, hoe vergelijk je het,
en hoe zorg je ervoor dat je binnen de regels blijft en
beloftes waar kunt maken? Met hulp van akoestisch
experts Wim Beentjes van LBP SIGHT en Michiel van
Eeden van Technisch bureau van Eeden duikt Installatie
in de wereld van het installatiegeluid.

Wat is geluid?
Dat is eigenlijk lastig te zeggen. Geluid bestaat bij de gratie
van de waarnemer ervan: het menselijk oor. In het oor zit het
trommelvlies, dat in beweging wordt gebracht door kleine
luchtdrukverschillen. Via de minibotjes hamer, aambeeld en
stijgbeugel worden die trillingen omgezet in vloeistofbewe-
gingen in het slakkenhuis, een opgerold orgaantje, met een
membraan met haarcellen. Die haarcellen komen in bewe-
ging en geven een elektrisch signaal door aan de hersenen.
En voilà, je hoort. De haarcellen dichtbij de stijgbeugel zijn
voor de hoge tonen, verderop in het slakkenhuis zitten de
haarcellen voor de lage tonen. Bij zachte geluiden zwiepen
de haartjes zacht, bij harde zwiepen ze hard.

Frequentie
Als je geluid niet vanuit het oor benadert, maar vanuit de
bron, dan is het eenvoudiger om te begrijpen wat een hoge
toon is en wat een lage toon. Denk aan een trommel waar je
met een stok tegenaan slaat. Die trommel gaat trillen en
brengt de lucht op zijn beurt in beweging. De lucht gaat als
het ware pulseren in horizontale richting – je krijgt een
variatie in luchtdrukverschillen. Als die trilling heel snel
gaat, dan krijg je hoge tonen. Gaat de trilling langzaam, dan
heb je een lage toon. Het aantal trillingen dat een geluids-
golf per seconde maakt, de frequentie, wordt uitgedrukt in
Hertz, afgekort Hz. Het aantal Hertz staat dus voor het aan-
tal trillingen per seconde van de geluidsgolf. Het menselijk
oor kan ongeveer horen tussen 20 Hz en 20 kHz.

Decibel
In decibellen (dB) wordt uitgedrukt hoe hard iets klinkt
(geluidsdrukniveau, of Lp). Maar dB is geen eenvoudige
eenheid. Om met het makkelijkste te beginnen: het woord
bestaat uit twee delen. ‘deci’ en Bel. Een tiende van een Bel.
De ‘Bel’ komt van Alexander Graham Bell, de Schotse uitvin-
der van de telefoon. Hij en zijn laboratorium stonden ook aan
de basis van de decibel. Een decibel is niet iets wat je zomaar
kan meten. Het is eigenlijk op zichzelf een berekening, een
afgeleide van de eenheid voor druk Pascal (Newton per
vierkante meter), en dan op een logaritmische schaal en ten
opzichte van een standaarddruk. Dit logaritme zit er in om
het mooi op een schaal te laten passen. Dat lukt niet in
Pascal, want de laagste waarde die nog hoorbaar is, ligt
rond de 10-5 Pa voor iemand met een zeer goed gehoor en
de geluidsdruk van een explosie kan oplopen tot 144 Pa. Dat
schaalt niet lekker. Het zit nu zo: elke tien decibel erbij levert
telkens een extra macht tot de tiende in geluidsdruk op.
Dus: 10 decibel extra is een tien keer zo grote geluidsdruk,
20 decibel erbij honderd keer zo hard, 30 dB is duizend keer.
En zo door. Als je met geluid gaat rekenen (optellen en
aftrekken van verschillende geluiden bijvoorbeeld) dan
moet je eerst de logaritme eruit halen en het er later weer in
stoppen. Als je dat doet, dan krijg je bijvoorbeeld dat als je
het geluid van twee buitenunits van warmtepompen bij
elkaar optelt (een verdubbeling in termen van Pascals),
een verhoging van 3 dB.

Wat is dat A’tje?
Je ziet het vaak staan: dB(A). Soms staat die A niet bij dB
maar in de grootheid , bij het geluidsdrukniveau, dan staat er
LpA. De internationale afspraak is dat als de ‘A’ in de groot-
heid staat, dat je dan volstaat met dB. Het betekent dat het
geluid dat gemeten is door een apparaat, is gecorrigeerd
voor het menselijk oor. Het is namelijk zo dat het oor niet alle
frequenties even goed hoort, in tegenstelling tot geluids-
meters. De lage tonen horen we minder goed en we zijn het
gevoeligst voor tonen tussen 1 kHz en 4 kHz. De A-weging
is eigenlijk een frequentiefilter, waardoor het geluids-
drukniveau beter overeenstemt met de gevoeligheid van het

Zorgvuldig ontwerp beste
methode tegen geluidsoverlast

nr. 5 | september 2020 29

28_INS 05 2020 Geluid.indd 29 03-09-20 11:24