Verwarming

Het verwarmen van woningen en utiliteitsgebouwen vindt in Nederland op verschillende manieren plaats. Van traditionele cv-ketels tot warmtepompen, warmtenetten en alternatieven. Welke manieren zijn er, hoe werken ze en wat is de rol van de installateur?

De rol van cv-ketels in bestaande bouw

In Nederland wordt nog steeds een aanzienlijk deel van de huishoudens verwarmd met cv-ketels. Ongeveer 90% van de Nederlandse woningen gebruikt een cv-ketel als primaire warmtebron. Deze traditionele installaties zijn geliefd vanwege hun betrouwbaarheid, relatief lage kosten en de eenvoudige installatie.

Cv-ketels zijn vooral populair in bestaande bouw en worden daar vaak als enige verwarmingsbron ingezet. De meeste woningen zijn hiermee uitgerust en het vervangen van oude cv-ketels door nieuwe, efficiëntere modellen blijft populair (aantal verkochte toestellen per jaar gemiddeld 400.000).

Wet- en regelgeving richting aardgasvrij verwarmen

Dat verandert wel: door strengere eisen van de overheid en de nadruk op duurzame energiebronnen. De overheid wil ervoor zorgen dat in 2050 alle gebouwen duurzame warmtebronnen gebruiken voor warm water en verwarming. In de nieuwbouw is verwarmen op aardgas – uitzonderingen daargelaten – niet meer toegestaan sinds 2019. In de bestaande bouw heeft de overheid ook concrete doelen voor 2030 voor het aardgasvrij maken van woningen (via zowel een individuele aanpak als wijk voor wijk) en utiliteitsgebouwen.

De uitdaging van warmtebehoefte en gebouwdiversiteit

Een van de uitdagingen bij het implementeren van nieuwe verwarmingstechnieken is de diversiteit aan gebouwtypes in Nederland. Van oude rijtjeshuizen tot moderne kantoorpanden, elk gebouw heeft een bepaalde energiebehoeften en bouwkundige beperkingen.

Temperatuurverschillen: cv-ketels vs. warmtepompen

Installateurs worden uitgedaagd om systemen te ontwerpen en implementeren die niet alleen voldoen aan de vereiste energienormen, maar ook economische voordelen bieden voor eindgebruikers.

Wat daarbij een punt is: cv-ketels verwarmen op hoge temperaturen van 70 à 80 graden. Dat houdt ook een slecht geïsoleerde woning warm. Nieuwe technieken zoals warmtepompen functioneren in de regel op lagere temperaturen. Dat betekent dat laagtemperatuurverwarming een slecht geïsoleerd gebouwen niet warm krijgt.

Het belang van isolatie en ventilatie

Betere isolatie van de dichte delen, betere glas- en kierdichting zijn hiervoor de oplossing. Dan daalt de warmtevraag. Hier speelt ook een relatie met de manier waarop het gebouw wordt geventileerd. Laagtemperatuurverwarming in combinatie met ventilatieroosters in de gevel is een aandachtspunt en voor veel bouwers een no-go.

Warmtepomp als alternatief: aantrekkelijk door subsidie

Er zijn verschillende alternatieven voor traditionele verwarmingssystemen op gas. Op warmtepompen en warmtenetten wordt vanuit de overheid het meest ingezet. Warmtepompen worden steeds populairder, mede dankzij subsidieprogramma’s zoals de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE).

Warmtepomp: minder complex én goedkoper om logische vervanger cv-ketel te worden

Verschillende soorten warmtepompen uitgelegd

Een warmtepomp haalt warmte uit de omgeving – zoals lucht, grond of water – en zet dit om in bruikbare energie om een woning te verwarmen.

Er zijn verschillende types warmtepompen:

1. Lucht-lucht warmtepompen
   Dit systeem onttrekt warmte uit de buitenlucht en geeft het af aan de binnenlucht. Het is relatief goedkoop en eenvoudig te installeren. Een airco of airconditioning is een lucht-lucht warmtepomp.
2. Lucht-water warmtepompen
   Deze onttrekken warmte uit de buitenlucht en gebruiken deze om water te verwarmen, dat dan circuleert door het verwarmingssysteem van het huis.
3. Water-water warmtepompen
   Dit systeem gebruikt grondwater als warmtebron, maar vereist vaak meer ruimte en een complexe installatie.

Warmtepompen: soorten en aandachtspunten

Warmtepomp of cv ketel?

Voordelen van een warmtepomp: een warmtepomp kan de CO₂-uitstoot met wel 70% verminderen ten opzichte van een cv-ketel op gas. Een warmtepomp haalt een hoger rendement dan een cv-ketel en is beter voor het milieu. Bovendien bieden warmtepompen zowel verwarmings- als koelopties, wat ze veelzijdig maakt.

Nadelen van een warmtepomp: ze zijn een stuk duurder dan cv-ketels en vereisen een goed geïsoleerde woning. De aanschaf is duurder, al kun je voor de aanschaf vaak een subsidie krijgen. Het buitendeel van een warmtepomp maakt vaak meer geluid dan een cv-ketel. Voor installateurs is het installeren van een warmtepomp technisch uitdagender, vooral bij oudere gebouwen waar aanvullende aanpassingen nodig kunnen zijn.

Airconditioning of andere warmtepomp?

Een warmtepomp (lucht-water) en een airco (lucht-lucht) hebben beide hun eigen toepassing en voordelen. Warmtepompen zijn veelzijdig: ze leveren warmte voor zowel woningverwarming als tapwater en kunnen bij bepaalde opstellingen ook koelen. Ze zijn efficiënter als hoofdsysteem en vooral geschikt voor renovaties of nieuwbouwprojecten.

Een airco (lucht-lucht warmtepomp) is vooral geschikt om ruimtes te koelen en biedt als extra mogelijkheid om specifieke ruimtes te verwarmen. Hoewel airco’s goedkoper zijn in aanschaf en minder stroom verbruiken bij beperkte inzet, zijn ze minder efficiënt als hoofdverwarming en bieden ze geen optie voor het verwarmen van tapwater. Airco’s worden daarom vooral gekozen als aanvullende oplossing voor lokale verwarming en verkoeling.

De beste keuze hangt af van de situatie: voor een duurzame, complete verwarmingsoplossing kies je een warmtepomp. Voor lokale, tijdelijke verwarming en koeling in specifieke kamers is een airco een praktische en voordelige oplossing.

Hybride systemen: tussenoplossing voor verduurzaming

Hybride verwarmingssystemen combineren een cv-ketel met een warmtepomp. De warmtepomp neemt het grootste deel van de verwarming over, terwijl de cv-ketel bijspringt wanneer dat nodig is, zoals bij extreem koude temperaturen. Dit type systeem kan ideaal zijn als tussenoplossing voor huishoudens die willen verduurzamen, maar de cv-ketel nog niet volledig willen opgeven.

Zo presteren hybride warmtepompen in praktijk

Warmtenet: collectieve oplossing voor aardgasvrije wijken

Een alternatief op collectief niveau: het warmtenet (traditioneel ook wel aangeduid als stadverwarming). Het aanleggen daarvan wordt gezien als een manier om aardgasvrij te gaan verwarmen. Inzet is om hiervoor duurzamere bronnen als restwarmte, geothermie, aquathermie en zonthermie te gebruiken, of combinaties van duurzame bronnen.

Rol van installateur binnen het warmtenet

Tot 2030 wil de overheid 500.000 aansluitingen realiseren. In de woning is de installateur verantwoordelijk voor het plaatsen en aansluiten van afleversets. Deze afleversets fungeren als de interface tussen het warmtenet en de verwarmingsinstallatie van de woning.

Bronnetten en mini-warmtenetten in opkomst

Een interessante ontwikkeling binnen de warmtenetten is het ontstaan van laagtemperatuur bronnetten die samenwerken met individuele warmtepompen in de woning. Mini-warmtenetten werken daarbij op kleinschaliger niveau, bijvoorbeeld voor een buurt of een appartementencomplex.

Andere alternatieven voor verwarmen op aardgas

Waterstof wordt gezien als een potentieel duurzame brandstof voor verwarming, maar hooguit voor oudere gebouwen en binnensteden waar andere oplossingen minder praktisch zijn. Waterstof kan via bestaande gasleidingen getransporteerd worden, wat een groot voordeel zou bieden voor de infrastructuur.

Infraroodpanelen en andere niche-oplossingen voor verwarming

Infraroodpanelen worden steeds populairder, wel vooral als bijverwarming. Infraroodverwarming verwarmt niet de lucht, maar objecten en personen in de ruimte, wat resulteert in een andere verwarmingsbeleving.

Pelletkachels, houtkachels en hout-cv-kachels spelen een bescheiden rol in het verwarmen van woningen. Zonnecollectoren kunnen ook een bijdrage leveren aan ruimteverwarming.

Slim energiebeheer en opslag voor duurzame verwarmingsystemen

Energiebeheer wordt steeds belangrijker bij verwarmingssystemen. Slimme thermostaten en energiemanagementsystemen optimaliseren de verwarmingsbehoefte en kunnen bovendien bijdragen aan een efficiënter gebruik van duurzame energiebronnen, zoals zonne-energie en warmtepompen.

Slimme thermostaten en energiemanagementsystemen

Door middel van slimme software kunnen gebouwen opwarmen wanneer de elektriciteitsprijzen laag zijn, of wanneer er overtollige zonne-energie beschikbaar is.

Deze ontwikkeling stelt gebruikers in staat om hun verwarming op afstand te regelen, wat niet alleen het comfort verhoogt, maar ook bijdraagt aan energiebesparing.  Voor installateurs betekent dit ook dat toestellen steeds meer op afstand uit te lezen zijn.

Warmte- en elektriciteitsopslag voor balans in energieverbruik

Batterijopslagtechnologie biedt ook een interessante oplossing voor gebouwen die afhankelijk zijn van duurzame energie. Met batterijen kunnen woningen en utiliteitsgebouwen zonne-energie opslaan voor gebruik op momenten dat er geen zonlicht beschikbaar is. Dit vermindert de piekbelasting en zorgt voor een stabielere energievoorziening.

Warmteopslag is ook interessant. Warmte kan worden gemaakt op het moment dat er veel zon is (met behulp van zonthermie of door het omzetten van zonnestroom in warmte met een warmtepomp) en worden gedistribueerd via een warmtenet naar woningen op het moment dat de warmtevraag er is. Er zijn ook individuele systemen om warmte op te slaan, zoals met een zak in de kruipruimte.

Cruciale rol van installateur in energietransitie

De installateur speelt een cruciale rol in de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Enkele belangrijke overwegingen voor installateurs die met nieuwe trends te maken krijgen:

1. Kennis en opleiding: installateurs moeten voortdurend hun kennis bijwerken, vooral omdat de technologieën complexer worden en installatievereisten variëren per systeem.
2. Adviesrol: de keuze voor een verwarmingssysteem hangt af van de specifieke omstandigheden en wensen van de klant. De installateur dient als adviseur en moet een passende oplossing bieden.
3. Samenwerking met energieadviseurs: een nauwe samenwerking met energieadviseurs kan helpen om goed onderbouwde beslissingen te nemen en klanten te informeren over subsidies en regelgevingen.
4. Duurzaamheidsdoelen en regelgeving: de overheid streeft ernaar dat Nederland in 2050 volgens Europese afspraken emissievrij is. Het is essentieel om als installateur op de hoogte te blijven van nieuwe wetgeving en subsidies, zodat klanten optimaal kunnen profiteren van financiële steun.

Servicemonteur cv-ketel krijgt veel voor de kiezen