Warmtepompen zijn de afgelopen jaren steeds populairder geworden. Niet alleen bij nieuwbouwprojecten, maar ook bij bestaande woningen is de warmtepomp een veelgekozen oplossing voor duurzame verwarming en koeling. Dit betekent dat ook steeds meer professionele installatiebedrijven deze techniek adviseren, toepassen en onderhouden.
Inhoud van dit artikel:
- Hoe werkt een warmtepomp?
- Waarom overstappen op een warmtepomp?
- Welke soorten warmtepompen zijn er?
- Wat kost een warmtepomp?
- Wat zijn aandachtspunten bij onderhoud van warmtepompen?
Hoe werkt een warmtepomp?
Een warmtepomp werkt op een eenvoudige manier om warmte van de ene plaats naar de andere te verplaatsen. Een warmtepomp haalt warmte uit een bron, zoals de buitenlucht of de bodem. Dit kan zelfs gebeuren als de buitentemperatuur laag is, omdat er altijd wat warmte aanwezig is, zelfs bij koude temperaturen.
In het koudecircuit wordt de energie uit de bron omgezet in bruikbare energie voor bijvoorbeeld verwarming. Dat gaat in 4 stappen:
- Verdamping
Een vloeistof, meestal een speciaal koelmiddel, wordt verdampt in een verdampingsunit. Tijdens dit proces onttrekt de vloeistof warmte aan de bron, waardoor de bron afkoelt. - Compressie
De damp wordt samengeperst door een compressor, waardoor de temperatuur en druk stijgen. Hierdoor wordt de damp erg heet. - Condensatie
De hete damp wordt geleid naar een condensor binnenin de woning. Hier geeft de damp de opgenomen warmte af aan het verwarmingssysteem van het huis. Hierdoor warmt de woning op. - Expansie
Het afgekoelde koelmiddel wordt door een expansieventiel geleid, waardoor het weer in een vloeistof verandert en de cyclus opnieuw begint.
Waarom overstappen op een warmtepomp?
Een warmtepomp gebruikt warmte uit de lucht, bodem of het water om een woning of gebouw te verwarmen. In plaats van warmte te genereren, verplaatst de pomp warmte met behulp van een compressor en koelmiddel. De warmtepomp blijft deze koudecyclus herhalen. Het belangrijkste voordeel is dat hij efficiënt is: er is slechts een kleine hoeveelheid elektrische energie nodig om warmte te verplaatsen in plaats van te genereren, zoals bij een cv-ketel. Hierdoor gebruikt een warmtepomp relatief weinig stroom in vergelijking met bijvoorbeeld een cv-ketel. Dit maakt een warmtepomp een milieuvriendelijke en energiezuinige manier om je huis te verwarmen. Bovendien vermindert of verdwijnt de afhankelijkheid van gas door het gebruik van de warmtepomp. Dit kan interessant zijn bij stijgende gasprijzen en strengere milieuregels.
Voordelen van een warmtepomp:
- Tot 60% minder CO₂-uitstoot
- Lage energiekosten bij goed geïsoleerde woningen
- Geschikt voor gasloos wonen
- Koelen én verwarmen mogelijk
- Subsidie (ISDE) beschikbaar bij aankoop
Welke soorten warmtepompen zijn er?
1. Lucht-water warmtepomp: populair in woningbouw
Lucht-water warmtepompen gebruiken warmte uit de buitenlucht om water te verwarmen. Dit opgewarmde water wordt vervolgens gebruikt voor vloerverwarming, radiatoren en zelfs tapwater. Dit is de meest voorkomende soort in Nederland voor woonhuistoepassingen.
De techniek is bewezen en efficiënt. Ze kan zowel verwarmen als koelen, al kost koeling relatief veel stroom. Installatie is eenvoudig, maar er is wel een buitendeel nodig. Dit buitendeel maakt geluid en moet een goede plek krijgen.
Deze techniek is ook beschikbaar als hybride: dan werkt de warmtepomp samen met een cv-ketel die zorgt voor tapwater en bijspringt bij koude dagen. Er bestaan ook volledig binnen opgestelde versies, waarbij lucht via kanalen wordt aangevoerd. Geluid blijft dan een aandachtspunt.
Voordelen:
- toepasbaar in nieuwbouw en bestaande bouw
- relatief eenvoudig te installeren
Nadeel:
- buitendeel maakt geluid en heeft ruimte nodig
2. Lucht-lucht warmtepomp (airco): snel en flexibel comfort
Lucht-lucht warmtepompen zijn ook wel bekend als airconditioners met verwarmingsfunctie. Een lucht-lucht warmtepomp haalt energie uit de buitenlucht en zet dit om in warmte die naar binnen wordt geblazen. Andersom kan het ook. Door warme lucht uit de binnenruimte te trekken, koelt het systeem een ruimte af. Ze onttrekken warmte of koude aan de buitenlucht en blazen dit binnen uit. Deze techniek is populair voor het verwarmen en koelen van slaapkamers, werkkamers en kleine appartementen.
Comfort verschilt van systemen met radiatoren of vloerverwarming, omdat verwarming plaatsvindt via luchtstroming.
Voordelen:
- Snelle installatie en directe warmte
- Geschikt voor kamers of appartementen
Nadelen:
- Verwarming via lucht voelt anders dan via radiatoren of vloer
3. Brine-water warmtepomp: rendement uit bodemenergie
Dit soort warmtepomp wordt ook wel water-water warmtepomp genoemd. Een water-water warmtepomp haalt warmte uit het grondwater via een gesloten buizensysteem met antivriesvloeistof (brine). Het water wordt omhoog gepompt en wanneer de warmte eruit gehaald is weer terug de grond in gepompt. Hiervoor wordt er een netwerk van buizen aangelegd die zowel verticaal als horizontaal in de grond kunnen worden geplaatst. Bodembronnen zijn energetisch zeer efficiënt.
Via een open of gesloten systeem wordt warmte uit de bodem gehaald of erin teruggevoerd.
Voordelen:
- Zeer hoog rendement, zelfs bij koud weer
- Stabiele bron
- Geschikt voor grotere toepassingen (verwarming en koeling van grote gebouwen of industriële processen)
Nadelen:
- Installatie is relatief duur
- Vergunning noodzakelijk
4. Bodemwarmtepomp: constante warmte met gesloten bron
De bodemwarmtepomp (bodem-water warmtepomp) gebruikt de bodem als warmtebron. Er wordt een buizensysteem verticaal of horizontaal in de bodem aangelegd, afhankelijk van het grondoppervlak. Door dit buizensysteem loopt een vloeistof die de warmte uit de grond haalt. De warmtepomp zet deze warmte om naar een hogere temperatuur om de woning en het tapwater te verwarmen.
Voordelen:
- Efficient, stil en duurzaam
- Geschikt voor woningen én utiliteit
Nadeel:
- Installatie vereist ruimte of diepe boring
5. Hybride warmtepomp: combinatie met cv-ketel
Hybride warmtepompen combineren een warmtepomp met een bestaande cv-ketel. De warmtepomp doet het meeste werk, de ketel springt bij als het nodig is. Dit is afhankelijk van de warmtevraag en buitentemperatuur.
Voordelen:
- woning hoeft minder goed geisoleerd te zijn dan bij een volledige warmtepomp
- daardoor vaak toepasbaar in bestaande woningen
Nadelen:
- nog steeds afhankelijk van gas
6. Absorptiewarmtepomp: industriële oplossing zonder stroom
Absorptiewarmtepompen gebruiken warmte als aandrijfenergie. Bijvoorbeeld gas of stoom (en dus geen elektriciteit). Deze warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en geeft die op een hogere temperatuur af via het absorptieprincipe aan het afgiftesysteem. Ze worden vooral ingezet in industriële toepassingen.
Voordelen:
- Werkt zonder elektriciteit
- Geschikt voor hoge temperaturen
- Werkt niet met een compressor, daardoor weinig geluidsproductie
Nadeel:
- Niet geschikt voor standaard huishoudelijk gebruik
7. Grond-lucht warmtepomp: alternatief bij beperkte ruimte
Grond-lucht warmtepompen halen warmte uit de bodem en blazen deze als warme lucht in de woning. Ze zijn geschikt voor locaties met beperkte buitenruimte en vooral geschikt voor situaties waar luchtverwarming gewenst is.
Voordelen:
- Minder afhankelijk van buitentemperatuur
- Compacte oplossing
Nadeel:
- Minder gangbaar dan watergedragen systemen
8. Zonnewarmtepomp: duurzame combinatie met zonne-energie
Zonnewarmtepompen combineren zonnecollectoren met een warmtepompsysteem. De zon verwarmt een medium. Deze warmte wordt gebruikt door de warmtepomp. Deze warmtepomp is vooral geschikt voor zonnige daken en kavels.
9. Cascade-warmtepompen: schaalbare oplossing voor industrie
Cascade-warmtepompen koppelen meerdere warmtepompen aan elkaar, in serie of parallel, om hogere capaciteit te leveren. Dit wordt vooral toegepast bij grootschalige industriële en utilitaire verwarming of koeling.
10. Thermo-akoestische warmtepomp
Deze warmtepomp is momenteel (2025) nog niet op de markt, maar wordt wel binnen enkele jaren nieuw op de markt verwacht.
Een thermo-akoestische warmtepomp werkt op basis van een sterke geluidsgolf in een afgesloten drukvat (gevuld met 60 bar helium). Die geluidsgolf ontstaat dankzij twee zuigers – denk aan een trillende geluidsbox – die met een vaste frequentie beweegt (oscileert). Door een frequentie te kiezen die precies overeenkomt met de vorm van het drukvat en de gekozen druk in het vat en de locatie van de warmtewisselaars in het systeem, kan een optimaal systeem ontworpen worden.
Belangrijk onderdeel in het systeem is de ‘stack’, waardoorheen het helium oscilleert. Op de plek waar het helium comprimeert in de stack, geeft het zijn warmte af aan het afgiftesysteem. Op de plek waar het helium expandeert, onttrekt het warmte aan de bronzijde. Het afgekoelde bronwater gaat vervolgens terug naar de bron. Hoe krachtiger de zuiger oscilleert, hoe meer warmte kan worden opgewekt. Het interessante van deze manier van warmte opwekken, is dat er per kW geleverd elektrisch vermogen een veelvoud aan verwarmingsvermogen wordt geproduceerd. Afhankelijk van het te overbruggen temperatuurschil, varieert de COP bij de BlueHeart-unit van 2 (bij een ΔT van 80 graden) tot boven de 5 (bij een ΔT van 10 graden).
Voordelen:
- Geen koelmiddelen of gas nodig
- Stil
- Geschikt voor bestaande woningen
Nadelen:
- Bij lagere ΔT’s presteert de propaanwarmtepomp beter
Lees meer over de thermo-akoestische warmtepomp
Wat kost een warmtepomp?
De prijs van een warmtepomp varieert van €4.000 tot €20.000, afhankelijk van het type, de bron en de benodigde installatie. Voor hybride systemen zijn de aanschafkosten het laagst. Voor de aanschaf en installatie van een warmtepomp is vaak een subsidie beschikbaar.
Welke subsidie is er beschikbaar voor warmtepompen?
Voor warmtepompen en andere duurzame maatregelen is de ISDE-subsidie beschikbaar.
ISDE-subsidie (Investeringssubsidie duurzame energie):
- De subsidie voor een (hybride) warmtepomp dekt gemiddeld 30% van de kosten voor de warmtepomp én de installatie ervan. Als je merk en type warmtepomp op de apparatenlijst (meldcodelijst) staat, ontvangt je minimaal € 500 subsidie. Op deze lijst staat het subsidiebedrag per type warmtepomp.
Er zijn verschillende voorwaarden verbonden aan de ISDE-subsidie, bijvoorbeeld:
- Je moet de warmtepomp gebruiken om je woning te verwarmen
- Een erkende installateur moet het apparaat plaatsen
- Je moet de warmtepomp eerst zelf betalen, voordat je subsidie krijgt
Wat zijn aandachtspunten bij onderhoud van warmtepompen?
Hoewel warmtepompen vaak als onderhoudsarm worden gepresenteerd, is regelmatig onderhoud essentieel voor een langdurig en efficiënt functioneren. Voor de meeste lucht/water-warmtepompen geldt een onderhoudsinterval van 2 jaar, zoals voorgeschreven door de fabrikant. Onderhoudswerkzaamheden bestaan onder andere uit:
- het reinigen van de warmtewisselaar en buitenunit
- het controleren van koppelingen, isolatie, filters, sensoren en de condensafvoer
- het bewaken van het koudemiddelcircuit. Dit laatste valt onder het F-gassenbesluit en vereist gecertificeerd personeel
Moderne systemen bieden vaak online monitoring via dashboards, waarmee draaiuren, storingen en energieverbruik op afstand gevolgd kunnen worden. Toch is er in de praktijk een mismatch tussen de groeiende vraag en het aantal beschikbare onderhoudspartijen: veel installaties zijn zonder servicecontract opgeleverd, en veel installateurs beperken zich tot specifieke merken. Wie dus zekerheid wil over de levensduur en prestaties van zijn warmtepomp, doet er goed aan direct bij aanschaf een onderhoudscontract af te sluiten – liefst bij een partij die bekend is met het merk en type installatie.
