Met het vertrek van de cv-ketelproductie van ATAG uit Nederland, vertrekt in een paar jaar tijd opnieuw een fabrikant van consumenten HR-ketels uit ons land. Een aderlating voor de maakindustrie, gezichtverlies voor de uitvinders van de HR-techniek, verdrietig voor betrokkenen, maar geheel passend in de tijdsgeest van globalisering, elektrificering én technische levensfase van de ketel. Eigenlijk dus niet meer dan logisch.
Van Turbo naar Superflow
Vertegenwoordigers van de Nederlandse cv-ketelindustrie benadrukken maar wat graag dat de moderne HR-ketel een Nederlandse vinding is. Naar aanleiding van een aftrap van de Gasunie, dat een demotoestel ontwikkelde, kwamen zes fabrikanten in 1980 met hun interpretatie van het hoogrendementstoestel, dat in de jaren ’70 al enigszins vorm kreeg. De foto bovenaan deze blog werd hét beeldmerk van innovatie op dat vlak.
Uitvinders voegden creatief bedachte warmtewisselaars toe aan bestaande gietijzeren verwarmingsketels. In oktober 1981 rolde de eerste doorontwikkelde en geteste HR-ketel van de band. Nefit had de primeur met de Nefit Turbo, een toestel dat zelfs vandaag de dag nog wel eens opduikt na tientallen jaren dienst. De crux: de ketel haalt extra rendement uit condensatie van rookgassen, waardoor het rendement boven de 100% kan geraken.
Exportproduct
Wat we vaak vergeten is dat wij misschien volledig gewend en verwend zijn geraakt aan dit toestel: er zijn veel plekken in Europa en in de wereld waar een Hollandse hoogrendementsketel nog met alle duurzame egards wordt binnengehaald. Ongeveer de helft van de in Nederland geproduceerde cv-ketels gaat de grens over, en daarmee draagt elke nieuwe ketel nog significant bij aan minder CO2-uitstoot. In Nederland word je raar aangekeken wanneer je dit zegt.
Wereldspelers
Met een productie van miljoenen consumententoestellen had ons land met grote merken als ATAG, Nefit, Intergas, en Remeha volop productielocaties. Alle toestelleveranciers zijn onderdeel van grote internationale concerns. Nefit van het het Duitse Bosch, ATAG van het Italiaanse Ariston en Intergas van het Amerikaanse Rheem, dat overigens weer in handen is van Japanse investeerders. Enkel Remeha, dat met BDR Thermea ook een wereldwijd actief moederbedrijf heeft, kan zich nog enigszins Hollands presenteren: de moederholding heeft de brievenbus ook in Apeldoorn staan. Vaillant heeft nooit in Nederland geproduceerd, en Itho Daalderop heeft de ketelpijp ook al aan Maarten gegeven. De ketelfabrieken van weleer, ooit klassieke maakbedrijven, zijn op een enkele productiehandeling na, denk aan de Intergas-wisselaar, vooral assemblagebedrijven geworden.
Last men standing
De ketellijn van Nefit in Deventer is verplaatst naar Portugal. Feitelijk blijven Intergas in Coevorden en Remeha in Apeldoorn nu over: over de afgelopen jaren bekeken de nummer 1 en 2 in verkochte aantallen voor de Nederlandse markt.
Technisch uitontwikkeld
De cv-ketel is op details na technisch uitontwikkeld en verworden tot een product dat qua prijs helemaal uitgewrongen is door de keten van fabrikant, groothandel, tussenhandel en installateur. Het is een logische stap dat wereldwijde spelers hun heil zoeken in centralisering, bundeling van productieplants om de strijd om marktaandelen, de stijgende materiaalprijzen en de stijgende loonkosten het hoofd te bieden. Wanneer je de markt, de loonontwikkelingen en het vestigingsklimaat voor maakbedrijven tegen het licht houdt, is het een simpele optelsom.
Markt is nog heel groot
De HR-ketel gaat zo’n 45 jaar na commerciële introductie niet meer groeien in Nederland. Met een jaarlijkse afzet die nog altijd meer dan 400.000 toestellen beslaat, blijft de techniek nog jarenlang het meest gebruik in bestaande woningen in Nederland. De export groeit wel.
Voordat de warmtepompmarkt dergelijke aantallen aantikt in deze markt, zijn we jaren verder. Het duurde overigens ook meer dan 10 jaar voordat de HR-ketel qua prijs en techniek door installateurs en consumenten omarmd werd. De eerste 10 jaar werden er maar 30.000 verkocht. Toen kwam de overheid over de brug met subsidie.
Voor de liefhebbers van nostalgisch beeld: hier nog een foto-album met oude kiekjes uit de beginjaren van de HR-ketel.
Sentiment
Nu zal het de consument worst wezen of het toestel in Portugal, Italië of in Deventer of Lichtenvoorde in elkaar geschroefd wordt. Dat is wrang voor de werknemers en de lokale economie die gefloreerd heeft onder de ketelindustrie. Het is wrang voor installateurs die jarenlang chauvinistisch de lichtreclame en geëmailleerde merkjes aan de gevel hadden hangen. Dit soort sentimenten worden steeds minder waard, al wordt nog meer dan de helft van onze markt gewoon in ons land geassembleerd. Maar de BV Nederland kan zich beter richten op nieuwe innovatieve technieken, producten en oplossingen.
