Ik ben al bij vele woningen betrokken geweest met enkel een airco in de woonkamer en balansventilatie, in zowel nieuwbouw als renovatie. Deze low-tech oplossing is geschikt mits de woning voldoet aan de passiefhuiscriteria (15 kWh/m²y). Of bij renovatie aan de EnerPHit-standaard (25 kWh/m²y). Deze aanpak past binnen de budgetten voor sociale woningbouw. Binnen de EPC was dit goed mogelijk, evenals voor de EPV 1.0 (Energie Prestatie Vergoeding). Echter, na de introductie van EPV 2.0 is dit niet langer haalbaar. Waarom niet? De opnameprotocollen ISSO 82.1 voor woningen en ISSO 75.1 voor utiliteitsgebouwen staan dit niet meer toe. Geen verwarming in de ruimte betekent een aparte rekenzone. Dit resulteert in te veel PV-panelen die niet op het dak passen.

Nieuwbouw behandeld als bestaande bouw

De vraag is of in een nieuw goed geïsoleerde woning met balansventilatie overal een radiator aanwezig moet zijn. Dit leidt tot absurde constateringen. Zoals dat een slaapkamer zonder klimatisering (omdat dit in een zeer energiezuinig gebouw niet nodig is) als een eigen rekenzone moet worden behandeld, die het hele stookseizoen op 20 graden moet worden gehouden met elektrische radiatoren. Wie heeft de verwarming aan in de slaapkamer? Niemand toch? Maar als een student op zijn kamer zit, moet hij of zij het wel warm krijgen. In een nieuwbouwwoning is het aanzetten van de laptop en het beeldscherm vaak al voldoende om het warm te krijgen. De opnameprotocollen voor bestaande energielabels en nieuwbouw zijn nu gelijk. Daardoor worden gebouwen met een netto warmtebehoefte onder 43 kWh/m² per jaar hetzelfde behandeld als bouwwerken met een energiebehoefte van meer dan 200 kWh/m² per jaar.

Bestaan er voor ISSO-protocollen wel nieuwbouwwoningen?

Is een woning die net gebouwd is bestaand of nog nieuwbouw? Volgens de opnameprotocollen ISSO 82.1 en 75.1 voor een energielabel wordt alles als bestaand beschouwd, waarbij je bij verschillende bouw- of renovatiejaren bepaalde waarden voor isolatie mag aannemen omdat dit toen zo werd voorgeschreven. Het blijft lastig. Maak je een woning of utiliteitsgebouw beter dan wat het Bbl aangeeft, dan moet je dat onderbouwen met kwaliteits- en gelijkwaardigheidsverklaringen. Prima, maar algemene zaken zoals wel of geen verwarming in elke ruimte, worden over één kam geschoren. Terwijl het in de Bbl en de NTA 8800 helemaal niet nodig is om een ruimte te klimatiseren.

Dan maar traditionele aanpak

De woningen die we hebben gemaakt met de nieuwe EPV 2.0 maken we niet meer als een Passiefhuis of EnerPHit. De installatie wordt nu namelijk veel duurder met een lucht-water warmtepomp met distributie naar alle ruimten. Liever ook geen triple glas en geen hoge luchtdichtheid, omdat het beter uitkomt voor de hernieuwbare energie om de netto warmtebehoefte boven 43 kWh/m² per jaar te houden zodat de warmtepomp meer hernieuwbare energie oplevert. In feite liever ook geen balansventilatie, maar ZR-roosters en CO₂-gebaseerde mechanische afzuiging. Dit gaat ons te ver!

Twee protocollen voor bestaand en nieuwbouw?

De eis om een extra rekenzone te maken komt eigenlijk voort uit een andere situatie: we hebben veel woningen met een B- of C-label die op gas stoken en waar in de woonkamer een extra airco wordt opgehangen. Dit vraagt een extra rekenzone omdat de warmte door twee verschillende opwekkers wordt geproduceerd. Moeten we dan twee protocollen hebben voor bestaand en nieuwbouw? Nee, dat is niet nodig, maar wel een onderscheid tussen goed geïsoleerde en minder goed geïsoleerde gebouwen. Is de netto warmtebehoefte lager dan 43 kWh/m²y, dan kunnen de eisen die niet ter zake doen worden losgelaten. Het wordt zo wel ingewikkelder. Misschien moeten we gewoon Kenniscentrum Energieprestatie Gebouwde Omgeving KEGO vragen om een algemene uitspraak dat gebouwen onder de 43 kWh/m²y niet in elke ruimte verwarming hoeven te hebben.

Meer op het Lowtech festival

De complexe relatie tussen de NTA 8800, BENG eisen, TO Juli, de ISSO protocollen en Passiefhuis en/of EnerPHit wordt steeds duidelijker. Sinds april 2024 hebben we de nieuwe EPBD IV die aangeeft dat we Zero Emission Buildings moeten gaan maken vanaf 2030. Daarbij is het belangrijk dat we meer gaan besparen in plaats van energie opwekken. Kennis hierover wordt de komende jaren cruciaal.

Op het Lowtech festival van DNA in de bouw op 27 maart 2025 vertel ik hier meer over tijdens mijn presentatie ‘Praktijkcases lowtech bouwen’.