Bij het eerste verkiezingsdebat bij Techniek Nederland eisen ondernemers vooral consistent overheidsbeleid. En kandidaat-kamerleden zijn het er vooral mee eens. Campagnekoorts tussen installateurs. ‘Stop het gezwabber.’
Video onderaan dit artikel
Het moet afgelopen zijn met het gezwalk, want ondernemers weten niet meer waar ze aan toe zijn. Dat was de heldere boodschap die ondernemers in de technieksector gaven aan de politici tijdens het eerste branchedebat van deze verkiezingscampagne. In een bomvolle hal van het Intechnium-gebouw in Woerden kwamen kandidaat-Kamerleden én vertegenwoordigers uit de technieksector bij elkaar voor het Grote Techniek Debat 2025. Opvallend genoeg waren de aspirant-politici het volmondig eens met de oproep van de ondernemers.
Door de snelle val van het kabinet beleefde het Grote Techniek Debat al zijn tweede editie. Het debat is een initiatief van brancheorganisatie Techniek Nederland. Was de energietransitie bij de vorige verkiezingen een groot thema; in de verkiezingsprogramma’s van deze editie (de Tweede Kamer verkiezingen zijn in 29 oktober) moet je flink speuren naar agenda’s die betrekking hebben op de technische inhoud van de energietransitie. Nadat het kabinet Schoof de warmtepompverplichting terzijde schoof, is het op dat vlak vooral stil.
Veel installateurs investeerden de afgelopen jaren volop in de energietransitie: er zijn fabrieken gebouwd, monteurs opgeleid, maar de inconsistentie in het overheidsbeleid zorgen voor stagnatie in de consumentenvraag en het vertrouwen in nieuwe techniek. De markten van warmtepompen en zonnepanelen zitten op dit moment in een dip.
Respectvol en constructief
Aan het debat namen zes kandidaat-Kamerleden deel: Arend Kisteman (VVD), Tjebbe van Oostenbruggen (NSC), Sjoukje van Oosterhout (GroenLinks-PvdA), Michelle Jagtenberg (D66), Maes van Lanschot (CDA) en Daniël van den Berg (JA21). PVV, BBB en SP gingen niet op de uitnodiging in. Tijdens het Grote Techniek Debat ging het onder meer over zero-emissiezones, verduurzaming van corporatiewoningen en het tekort aan technische vakmensen. Debatleider Roderik van Grieken (Nederlands Debatinstituut) vond dat de kandidaat-Kamerleden er een respectvol, constructief en inhoudelijk debat van maakten. ‘Zo zou het ook in de Tweede Kamer moeten.’
Zero-emissiezones
De debatstellingen werden geponeerd door lidbedrijven van de branchevereniging. Henny de Haas, algemeen directeur van Hoppenbrouwers, presenteerde de stelling dat gemeenten pas kunnen handhaven in zero-emissiezones als er voldoende laadpunten beschikbaar zijn. Daniël van den Berg (JA21) was het eens met die stelling: ‘Wat ons betreft zijn die zero-emissiezones helemaal niet nodig. Er is aan de voorkant helemaal niet nagedacht over hoe het in de praktijk moet werken voor ondernemers. Als je een kentekenherkenningssysteem koppelt aan de RDW, ben je er ook.’
Hij vond Sjoukje van Oosterhout (GroenLinks-PvdA) tegenover zich. Van Oosterhout: ‘Het doel is schone lucht voor een leefbare stad en een duurzame toekomst en daar moet op gehandhaafd worden”.Klimaatbeleid en verduurzaming moeten weer hoog op de agenda komen. Daar hoort ook handhaven bij.’ Overigens wilde Henny de Haas nog kwijt dat hij het zelf oneens was met ‘zijn’ stelling: ‘Ik vind het allemaal prima, maar laten we vooral zo snel mogelijk verduurzamen.’ Van Oosterhout: ‘Het is belangrijk dat we een stip op de horizon zetten en stoppen met het zwabberbeleid’.
Oneerlijke concurrentie
Maes van Lanschot, CDA: ‘Het is niet definieerbaar en je krijgt een lappendeken van gemeentes die het wel en die het niet doen en er ontstaat mogelijk oneerlijke concurrentie.’ Michelle Jagtenberg, D66: ‘We staan er achter maar als beleid nog niet volledig is geïmplementeerd, waarom dan handhaven?’ Tjebbe van Oostenbruggen, NSC: ‘We verzinnen wetten maar hebben de randvoorwaarden niet op orde.’ Ook Arend Kisteman (VVD) pleit voor consistentie: ‘Verzamel alle klachten hierover, zorg voor één richtlijn voor alle gemeentes en één loket waar men uitzondering kan aanvragen.’
Norm voor verduurzaming
Stijn Otten, medeoprichter van HeatTransformers, bracht de stelling in dat er vóór 2030 een wettelijke verduurzamingsnorm voor woningcorporaties moet komen. Zowel VVD als JA21 keerden zich tegen die stelling ‘te veel regeldruk’, omdat volgens die partijen de huidige afspraken over verduurzaming al voor veel minder CO2-uitstoot gaan zorgen. PvdA-GL is vóór: ‘Want de huurder krijgt de rekening als de verhuurder de boel niet op tijd op orde heeft.’ D66 wil normering liever achter de hand houden. Over de transitie van gas naar elektra, bijvoorbeeld door het installeren van warmtepompen, had Daniël van den Berg, van JA21, een duidelijke mening: ‘Stop met die verplichte ‘van het gas af’-exercitie.’ Installateurs hoeven komende jaren weinig te verwachten op het gebied van normering.
Klaar met gezwabber
Installateurs in de zaal zijn -ongeacht de standpunten- vooral klaar met het gezwabber. “Consistentie van beleid is bijna belangrijker dan de inhoud. Liever een regel waar ik het niet mee eens ben maar die 10 jaar geldt, dan eentje waar ik het mee eens ben maar die na 3 jaar weer weg is”.
Tekort aan technici: rol voor onderwijs en overheid
Hoe kunnen meer jongeren kiezen voor techniek? Volgens Tanja Loeff-Hageman, directeur van Tibo-Veen, zou het volgende kabinet opleidingen in niet-prioritaire sectoren moeten ontmoedigen. VVD-kandidaat Arend Kisteman zag daar wel iets in. Kisteman: ‘Het slaat nergens op dat we betalen voor opleidingen waarmee mensen geen baan kunnen vinden.’ Michelle Jagtenberg (D66), Maes van Lanschot (CDA) en Tjebbe van Oostenbruggen (NSC) toonden zich geen voorstander van ontmoedigingsbeleid: Jagtenberg: ‘Het is aan de technieksector zelf om te laten zien hoe aantrekkelijk het werken in onze branche is.’ Wel pleit het CDA voor een maximum via een numerus fixus voor studies die minder relevant zijn voor de arbeidsmarkt.
Sjoukje van Oosterhout van GroenLinks-PvdA: ‘Dit is een sector is met een baangarantie en een toekomst. We willen ook een werkgarantie afgeven en een fonds daarvoor instellen.’ Vol inzetten op zij-instromers is haar devies. ‘We willen een verplichte stagevergoeding voor MBO studenten van 750 euro per maand. We willen verder ook het MBO gelijk waarderen aan het HBO en WO.’ VVD laat dit liever aan de markt over. Tjebbe van Oostenbruggen, NSC: ‘Ik vind het heel gevaarlijk als de overheid gaat zeggen welke opleidingen wel belangrijk zijn voor de maatschappij en welke niet. Stimuleren vind ik een goede zaak’.
‘Techniek is onmisbaar’
Volgens voorzitter Mark Harbers van Techniek Nederland is de betekenis van de sector groter dan ooit: “Voor het oplossen van alle grote maatschappelijke vraagstukken – de energietransitie, de bereikbaarheid van onze steden, betaalbare zorg, mobiliteit en de arbeidsmarkt – is techniek onmisbaar. Vanuit Techniek Nederland blijven we ons dan ook stevig inzetten om de thema’s die voor onze leden van belang zijn op de agenda te krijgen én te houden. Niet alleen nu, maar zeker ook na de verkiezingen.’
