Zonne-energie

De zon is een natuurlijke bron van energie. Zonne-energie kan een bijdrage leveren aan vergroening van de energievoorziening. Dit kan zowel met zonnepanelen (pv-panelen) als zonthermische oplossingen. Ook kunnen deze oplossingen het woningeigenaren besparingen opleveren ten opzichte van conventionele manieren om stroom en warm water te gebruiken.

Zonnepanelen (PV-panelen): elektriciteit uit zonlicht

Hoe werken fotovoltaïsche zonnepanelen?

Fotovoltaïsche (PV) panelen zijn zonnepanelen die zonlicht omzetten in elektriciteit. Dit gebeurt door het fotovoltaïsche effect, waarbij lichtdeeltjes (fotonen) elektronen in een materiaal, meestal silicium, in beweging brengen, waardoor een elektrische stroom ontstaat.

Opbouw van een zonnepaneel

PV-panelen bestaan uit verschillende lagen materiaal, waaronder een halfgeleidende laag die de fotonen opvangt en omgezet in elektriciteit. Dit proces levert directe gelijkstroom (DC) op, die met behulp van een omvormer wordt omgezet naar wisselstroom (AC), bruikbaar in huishoudens en bedrijven.

Soorten PV-panelen: mono, poly en dunne film

Er zijn verschillende soorten PV-panelen, elk met hun eigen voor- en nadelen:

• Monokristallijne zonnepanelen bestaan uit zuivere siliciumkristallen en zijn de meest efficiënte zonnepanelen op de markt. Ze hebben een hoog rendement (meestal tussen 17-22%) en zijn ideaal voor installaties waar de beschikbare ruimte beperkt is.
  
• Polykristallijne zonnepanelen worden gemaakt van meerdere siliciumkristallen en zijn over het algemeen goedkoper dan monokristallijne panelen. Het rendement is iets lager (ongeveer 15-17%), maar ze bieden nog steeds een goede prijs-kwaliteitverhouding.
  
• Dunne-film zonnepanelen: dit type is lichter en flexibeler dan kristallijne panelen, maar het rendement is lager (ongeveer 10-12%). Dunne-film panelen zijn vooral nuttig voor grote oppervlakken, zoals op industriële daken.

Optimale plaatsing van zonnepanelen

De optimale plaatsing van PV-panelen is cruciaal voor maximale opbrengst. Over het algemeen moeten de panelen op een dak of oppervlak geplaatst worden dat op het zuiden gericht is, met een hellingshoek van ongeveer 35 graden. Schaduw van bomen, gebouwen of andere objecten moet zoveel mogelijk vermeden worden. Daken met een kleine hellingshoek kunnen ook geschikt zijn, mits er voldoende ruimte is om de panelen onder de juiste hoek te plaatsen met behulp van montageconstructies. Bij platte daken kunnen de panelen in rijen geplaatst worden, waarbij rekening wordt gehouden met eventuele schaduw van andere panelen.

Opwekken in ochtend en avond

Overigens: het kan – met het oog op de toekomst van salderen – ook gunstig zijn om panelen juist op oost en west te leggen en op die manier opgewekte zonnestroom zoveel mogelijk direct te gebruiken in de ochtend en de avond (spitsuren qua energieverbuik).

Podcast: zelfconsumptie zonnestroom opkrikken

De rol van de omvormer bij zonne-energie

Drie hoofdtypen omvormers

De omvormer is een essentieel onderdeel van elk zonne-energiesysteem. Hij zet de opgewekte gelijkstroom van de zonnepanelen om in wisselstroom, die in het elektriciteitsnet wordt gebruikt. Er zijn drie hoofdtypen omvormers:

Stringomvormers verbinden een reeks panelen in een serie, of string. Ze zijn efficiënt en betaalbaar, maar als één paneel minder goed presteert (bijvoorbeeld door schaduw), kan de hele string minder presteren.

Bij micro-omvormers heeft elk paneel zijn eigen omvormer, waardoor elk paneel onafhankelijk van de andere werkt. Dit systeem is duurder, maar levert vaak een hoger rendement, vooral in schaduwrijke omgevingen.

Een optimizer-gebaseerd systeem combineert de voordelen van string- en micro-omvormers. Optimizers worden geïnstalleerd bij elk paneel, maar de centrale omvormer beheert de stroomconversie. Dit systeem maximaliseert de opbrengst van elk paneel, zelfs als er schaduw is.

Salderen: huidige situatie en toekomst

In Nederland kun je op dit moment nog salderen. De salderingsregeling houdt in dat de eigenaar van zonnepanelen de opgewekte elektriciteit die niet direct wordt gebruikt, kan terugleveren aan het elektriciteitsnet. Deze teruggeleverde energie wordt afgetrokken van het eigen energieverbruik, wat resulteert in een lagere energierekening op jaarbasis. De salderingsregeling is toegepast om de stimulering van zonne-energie te bevorderen en particuliere investeringen in hernieuwbare energie te stimuleren, maar wordt afgebouwd. Volgens huidige kabinetsplannen per 1 januari 2027.

Tweede Kamer bezorgd om terugverdientijd zonnepanelen

Dit maakt oriëntatie belangrijk (zie hierboven) en stimuleert de ontwikkeling en implementatie van thuisbatterijen en bidirectioneel laden (V2G) van de elektrische auto (zeg maar: de batterij gebruiken als thuisaccu).

Opslag zonne-energie: thuis- en buurtbatterijen

Thuisbatterijen

De opkomst van thuisbatterijen biedt consumenten de mogelijkheid om hun eigen opgewekte zonne-energie op te slaan en te gebruiken wanneer dat nodig is, bijvoorbeeld ‘s avonds of op bewolkte dagen. Dit vermindert de afhankelijkheid van het elektriciteitsnet en verhoogt de autonomie van huishoudens.

Buurtbatterijen

Buurtbatterijen zijn een andere interessante ontwikkeling. Hierbij delen meerdere huishoudens een grote batterij om energie op te slaan en te verdelen binnen een kleine gemeenschap. Dit kan helpen om piekbelastingen op het net te verminderen en biedt een interessante mogelijkheid voor de toekomst van energiedistributie.

Vergunningen en regelgeving voor zonnepanelen

Bij het installeren van zonnepanelen zijn er enkele belangrijke regels en vergunningen waar rekening mee gehouden moet worden. In veel gevallen zijn vergunningen voor zonnepanelen niet nodig, mits ze aan de volgende voorwaarden voldoen:

• De panelen moeten op een bestaand gebouw geplaatst worden.
• Ze mogen niet te ver uitsteken boven de dakrand of hellingshoek van het dak.
• De installatie moet voldoen aan de veiligheidseisen voor elektrische installaties, zoals de NEN 1010.
• Voor monumentale panden of in beschermde stads- en dorpsgezichten is meestal wel een vergunning nodig.

Zonthermie: zonnecollectoren en zonneboilers

Naast zon-pv is er ook zonthermie. Een zonneboiler is een systeem dat zonlicht gebruikt om water te verwarmen. Het bestaat uit een zonnecollector die zonlicht opvangt en omzet in warmte. Deze warmte wordt overgedragen aan een vloeistof die door de collector stroomt en vervolgens via een warmtewisselaar het water in een opslagvat verwarmt. Dit warme water kan worden gebruikt voor sanitaire doeleinden of als aanvulling op het verwarmingssysteem van een woning of gebouw.

Zonnestroomboilers: aanbod groeit

Types zonnecollectoren

Er zijn twee hoofdtypen zonnecollectoren:

Vlakkeplaatcollectoren zijn eenvoudig van ontwerp en relatief goedkoop. Ze bestaan uit een vlakke plaat die zonlicht absorbeert en de warmte overdraagt aan een vloeistof in buizen.

Vacuümbuiscollectoren zijn efficiëntere collectoren die bestaan uit meerdere vacuümbuizen. De vacuümbuizen minimaliseren warmteverlies, waardoor deze collectoren ook bij lagere temperaturen goed functioneren. Ze zijn duurder, maar leveren in veel gevallen meer warmte per vierkante meter op.

PVT-panelen: elektriciteit én warmte uit de zon

PVT-panelen (Photovoltaïsch-Thermisch) combineren zonne-energie opwekking en warmteproductie in één enkel paneel. Waar traditionele zonnepanelen (pv-panelen) enkel elektriciteit opwekken uit zonlicht, voegen PVT-panelen daar een extra functie aan toe: het benutten van de warmte die vrijkomt bij dit proces.

PVT-panelen bestaan uit twee hoofdcomponenten: een fotovoltaïsch (PV) gedeelte dat elektriciteit opwekt en een thermisch gedeelte dat warmte opvangt. Het PV-gedeelte werkt net zoals traditionele zonnepanelen: zonlicht wordt omgezet in elektriciteit door het fotovoltaïsche effect. Deze elektriciteit kan direct worden gebruikt of opgeslagen in batterijen voor later gebruik.

De thermische kant van het paneel vangt de warmte op die vrijkomt tijdens het opwekken van elektriciteit. In plaats van die warmte verloren te laten gaan, wordt deze door een warmtewisselaar afgevoerd. De warmte wordt vervolgens overgedragen aan een vloeistof, zoals water of glycol, die door leidingen achter het paneel stroomt. Dit verwarmde water kan worden gebruikt voor tapwater, vloerverwarming of als aanvulling op een warmtepompsysteem.

Monitoring en digitalisering

Digitalisering speelt een steeds grotere rol in de monitoring en het beheer van zonne-energiesystemen. Slimme omvormers en energiebeheersystemen maken het mogelijk om in real-time de prestaties van zonnepanelen te monitoren en eventuele problemen snel op te sporen.

Installateurs kunnen gebruik maken van geavanceerde softwareplatformen om klanten te helpen de energieproductie en het verbruik te optimaliseren. Deze systemen maken het ook mogelijk om voorspellingen te doen over het verwachte rendement van een installatie, rekening houdend met weersomstandigheden en historische prestaties. Bovendien neemt de vraag naar energieopslagoplossingen toe, waarbij installatiebedrijven de mogelijkheid hebben om complete systemen te leveren die zowel overdag als ’s nachts duurzame energie leveren.

Voor installateurs is digitalisering niet alleen nuttig voor het beheren van zonne-energiesystemen, maar ook voor het optimaliseren van onderhoudsplannen en het verbeteren van klantenservice door storingen proactief te detecteren.

Circulariteit en duurzame materialen

Duurzaamheid strekt zich uit tot de materialen die worden gebruikt bij de productie van zonne-energiesystemen. Pv-panelen scoorden altijd niet best op het gebied van circulariteit. Daar komt verandering in: steeds meer fabrikanten maken gebruik van gerecyclede en recyclebare materialen zodat ook het zonnepaneel meer een circulair product wordt.