Op Zwarte Zaterdag na Black Friday bezocht ik een pas opgeleverd appartementencomplex in Helmond. Hier kon ik goed zien hoe de deze week gelanceerde BENG-normen voor “Bijna Energie Neutrale Gebouwen” in de praktijk gaan uitpakken voor bewoners.
Techniek en Wooncomfort
Er is al veel geschreven over de nieuwe BENG-norm. We zouden bijna vergeten dat het over échte woonhuizen van échte mensen gaat. En mensen hebben woonwensen. BENG is geschreven door en voor een bouwbranche die het liefst doet wat ze altijd al deed. Dit heeft er toe geleid dat de norm bestaat uit behoorlijk isoleren conform het oude bouwbesluit: geen verbetering. Dubbelglas: geen verbetering. Ventileren met ventilatieroosters: geen verbetering. De isolatiewaardes zijn op zich best oké; meer isoleren betekent een iets lagere energierekening. Maar dikker isoleren maakt details rond ramen en deuren ook lastiger. Zo langzamerhand zit de hele spouw van 10-12 centimeter vol met PIR-platen met aluminium reflectielaag. Daarmee is de stenenstapelaar wel een beetje klaar qua mogelijkheden. De kozijnenfabrikant plaatst ook het liefst dubbel glas, want met drievoudig glas worden de draaiende delen best zwaar en dat trekt zijn standaardscharnier niet.
Ventilatie
De ventilatie moet nu echt mechanisch, want de kieren dicht maken begint steeds beter te lukken. Dus de natuurlijke ventilatie van vroeger voldoet niet meer. Tochtroosters dus boven de kozijnen, het liefst met enorme suskasten tegen het auto- en vliegtuiggeluid van buiten. De lucht wordt de woning ingetrokken door een traditionele MV-doos (mechanische ventilatie). Een alternatief dat energie spaart maar geen comfort brengt, en dat was het geval in de woning waar ik ging kijken, is een ventilatiewarmtepomp. Deze zuigt ijskoude lucht aan door de ventilatieroosters, die vervolgens naar beneden valt en door de vloerverwarming opgewarmd wordt. Vlak voordat de opgewarmde lucht de woning verlaat, wordt hij van zijn dure warmte ontdaan en terug de vloerverwarming in gepompt. Tenslotte hangt er een CV-ketel om te kunnen douchen.
Er gaan minimaal vier dingen mis met dit veelgebouwde type appartement:
- Je voelt de tocht die de woning in komt door de ventilatieroosters
- De ventilatiewarmtepomp hing aan een dunne binnenmuur waardoor de 50Hz bromtoon van de compressor van de pomp de hele woning deed “zoemen”. Op verschillende punten in de ruimte was de brom met een sterkte van 56dB te horen. Dat is keihard voor in een woonhuis
- Je zit de komende 20 jaar toch nog aan het gas (alleen dit aspect komt in BENG te vervallen)
- Je hoort toch nog geluid van de straat, wat niet nodig is als er andere keuzes zouden zijn gemaakt
Investeren, bouwen en de centjes van de bewoners
Had de duizend euro per maand die voor dit appartement gevraagd wordt niet anders besteed kunnen worden? Als de projectontwikkelaar niet naar het bouwbesluit (“zo slecht als het mag”) maar naar de Total Cost of Ownership (zowel van de ontwikkelaar/investeerder als die van de bewoner) had gekeken, dan waren die andere keuzes zeker gemaakt. Er was dan voor “zo goed als het kan” gekozen. Dit was dan het appartement geweest:
- Triple glas, dus is geluid van buiten echt niet meer te horen
- Geen tochtroosters, dus geen tocht
- Balansventilatie middels een WTW, waardoor warme frisse buitenlucht de woning in stroomt
- Gasloos
Deze maatregelen kunnen budgetneutraal (een paar euro meer huur in ruil voor veel minder energie), maar vergen alleen even aandacht in het ontwerp. Het gevolg is een drastisch lagere energierekening voor de huurder vanwege het triple glas en lager ingestelde verwarming. De woning is nu wél helemaal stil. En het vastrecht van de gasaansluiting vervalt.
Dan is er alleen nog douchewater nodig. Daar zijn legio oplossingen voor, waarvan de goedkoopste (een elektrische boiler) niet extreem zuinig is, maar daar kan je in een appartementencomplex nog veel verbeteringen in aanbrengen. Bovendien kan je met het energiebedrijf afspreken dat je ze slim laat “opladen”. Hierdoor is het qua duurzaamheid opeens heel aantrekkelijk. Denk hierbij aan het opvangen van een plotseling aanbod aan windstroom of het even uitstellen van laden als er onverwacht een wolk voor de zon langs trekt.
De tragiek van de Laagste Prijs Garantie
Het is tragisch dat deze keuzes niet gemaakt zijn. De huurder zit voor altijd vast aan een lawaaiig en tochtig appartement. De verhuurder zal, vermoed ik, steeds meer klachten krijgen. De projectontwikkelaar heeft gloednieuw vastgoed in portefeuille dat eigenlijk alweer gerenoveerd moet worden. Deze keuzes worden uitsluitend gemaakt, omdat de opdrachtgever niet weet wat hij bestelt en van zijn bouwer te horen krijgt dat dít is wat ie nodig heeft volgens het bouwbesluit. Er is geen vertegenwoordiging van de toekomstige bewoner.
Wij van de BV Duurzaamheid zullen steeds harder gaan mopperen op dit soort bouw. We steken wel onze hand uit om samen gave projecten te ontwikkelen die kloppen als een bus.
Ik zal de branche voor de Kerst nog een keer helpen herinneren aan het maken van goede voornemens voor 2019: Gasloos en Comfortabel staan hoog op de wensenlijst van bewoners en ook die van de energieadviseur.
Fijne feestmaand alvast.
Ps. een handig ezelsbruggetje voor BENG is : Bewoners Echt Niet Gelukkig
